اختلال استرس پس از سانحه یا اختلال PTSD یکی از شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی است که معمولا پس از تجربه یا مشاهده یک رویداد آسیب‌زا در افراد مختلف بروز پیدا می‌کند. این رویدادها ممکن است شامل تهدید جانی، آسیب جدی، یا مشاهده آسیب به دیگران باشد که در نهایت منجر به ابتلای فرد به اختلال PTSD می‌شود. اختلال PTSD یکی از مهم‌ترین اختلالات روانی به حساب می‌آید که می‌تواند به طور قابل توجهی بر سلامت روانی و عاطفی افراد و همچنین توانایی آنها برای عملکرد در جنبه های مختلف زندگی تأثیر بگذارد. در این مقاله از کلینیک روانشناسی روشا قصد داریم به یک درک جامع از PTSD که شامل علائم، علل، عوامل خطر و روش‌های درمانی موجود آن می‌شود، دست پدا کنیم.
اختلال PTSD چیست؟
همانطور که اشاره شده اختلال PTSD یا استرس پس از سانحه یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که در افراد مختلف پس از مشاهده یا تجربه یک رویداد آسیب‌زا به وجود می‌آید؛ این رویداد آسیب‌زا می‌تواند برای خود فرد یا اطرافیان وی رخ داده باشد. برای درک و آشنایی بیشتر با این اختلال مهم در ادامه با علائم و علل بروز آن در افراد مختلف آشنا می‌شویم.
تعریف و معیارهای تشخیصی
اختلال PTSD با وجود علائم خاصی مشخص می‌شود که حداقل یک ماه پس از قرار گرفتن در معرض یک رویداد آسیب‌زا باقی مانده باشند. معیارهای تشخیصی این اختلال عبارتند از قرار گرفتن در معرض یک رویداد آسیب‌زا، علائم مزاحم، رفتارهای اجتنابی، تغییرات منفی در خلق و خو و شناخت، و تغییرات در برانگیختگی و واکنش.
شیوع و عوامل خطر
اختلال PTSD می تواند افراد را در هر سن، جنسیت یا پس زمینه‌ای تحت تاثیر قرار دهد. از مهم‌ترین عواملی که خطر ابتلا به PTSD را افزایش می‌دهند می‌توان به شدت و نزدیکی تروما، سابقه ترومای قبلی، سابقه خانوادگی اختلالات سلامت روان و حمایت اجتماعی ناکافی اشاره کرد.
علائم اختلال PTSD
اختلال PTSD مانند هر اختلال یا بیماری دیگری با یک سری عوامل مشخص و شناخته می‌شود. علائم ابتلای یک فرد به اختلال PTSD را می‌توان در چند دسته تقسیم‌بندی کرد که به شرح زیر به آن اشاره می‌کنیم:
- علائم مزاحم: خاطرات ناراحت کننده یا کابوس‌های مکرر مربوط به رویداد آسیب‌زا، فلاش بک یا واکنش‌های تجزیه‌ای، وجود این احساس که رویداد آسیب‌زا (تروما) مجدد اتفاق خواهد افتاد، پریشانی روانی شدید یا واکنش‌های فیزیولوژیکی در هنگام قرار گرفتن در معرض یادآوری تروما
- علائم اجتنابی: اجتناب از افکار، احساسات یا مکالمات مرتبط با رویداد آسیب‌زا، اجتناب از مکان‌ها، افراد یا فعالیت‌هایی که به عنوان یادآور تروما هستند و مشکل در به خاطر سپردن جنبه‌های مهم رویداد آسیب‌زا
- تغییرات منفی در خلق و خو و شناخت: حالت عاطفی منفی مداوم مانند ترس، خشم، احساس گناه یا شرم، ناتوانی در تجربه احساسات مثبت یا کاهش علاقه به فعالیت‌هایی که قبلاً از آنها لذت می‌بردید، باورهای تحریف شده در مورد خود، دیگران یا جهان.
- تغییرات در برانگیختگی و واکنش‌پذیری: هوشیاری بیش از حد، در حاشیه بودن، یا داشتن یک واکنش مبالغه آمیز مبهوت کننده، مشکلات تمرکز، اختلالات خواب یا تحریک‌پذیری و طغیان خشم، رفتارهای بی‌پروا یا خود ویرانگر که اغلب به عنوان راهی برای مقابله با پریشانی در نظر گرفته می‌شود.
علل و عوامل خطر بروز اختلال PTSD
بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات روان به دلیل بروز یک شرایط در افراد بروز پیدا می‌کنند. اختلال PTSD از این نظر در صدر فهرست قرار دارد زیرا اصلی‌ترین عامل بروز آن در افراد، وقوع یک تروما یا رویداد آسیب‌زا است. از مهم‌ترین علل بروز این بیماری در افراد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- حوادث تروماتیک: قرار گرفتن در معرض جنگ، تجاوز فیزیکی یا جنسی، بلایای طبیعی، تصادفات، یا مشاهده خشونت.
- عوامل عصبی زیستی: افراد مبتلا به اختلال PTSD ممکن است تغییراتی را در نواحی مغزی درگیر در پردازش ترس، مانند آمیگدال و قشر پیش پیشانی، نشان دهند. عدم تعادل انتقال دهنده‌های عصبی، از جمله اختلال در سروتونین و نوراپی‌نفرین، ممکن است به ایجاد و حفظ علائم این اختلال کمک کند.
- عوامل روانی اجتماعی: حمایت اجتماعی ضعیف، تجربیات منفی دوران کودکی و استرس‌های مداوم زندگی می‌توانند آسیب‌پذیری را در برابر ابتلا به اختلال PTSD افزایش دهند. سابقه اختلالات روانی مانند اضطراب یا افسردگی نیز می‌تواند بر بروز PTSD تأثیر بگذارد.
روش‌های درمان اختلال PTSD
اختلال PTSD یکی از اختلالت روانی پیچیده به حساب می‌آید که برای درمان و کنترل علائم آن باید از چندین روش درمانی به صورت تلفیقی استفاده کرد. از مهم‌ترین روش‌های درمانی برای این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روان درمانی: این روش، درمان شناختی-رفتاری (CBT) که بر شناسایی و به چالش کشیدن افکار، باورها و رفتارهای منفی مرتبط با رویداد آسیب زا تمرکز دارد، مواجهه درمانی که بر قرار گرفتن تدریجی و کنترل شده با خاطرات یا موقعیت‌های آسیب‌زا به منظور کاهش پاسخ‌های اجتنابی و ترس تمرکز دارد و حساسیت زدایی و پردازش مجدد حرکت چشم (EMDR) که تکنیک‌های نوردهی را با حرکات سریع چشم برای پردازش خاطرات آسیب زا ترکیب می‌کند، شامل می‌شود.
- دارودرمانی: برای درمان دارویی اختلال PTSD مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین- نوراپی‌نفرین (SNRIs) که معمولاً جزو داروهای ضد افسردگی هستند تجویز می‌شوند. پرازوسین، یک آنتاگونیست آلفا-1 آدرنرژیک نیز ممکن است برای کاهش کابوس‌ها و اختلالات خواب تجویز شوند.
- رویکردهای مکمل و جایگزین: تکنیک‌های یوگا، مدیتیشن و تمدد اعصاب می‌توانند به مدیریت اضطراب و ارتقای رفاه کلی فرد مبتلا به اختلال PTSD کمک کنند.
- مداخلات حمایتی: ایجاد یک محیط امن و حمایتی برای افراد مبتلا به اختلال PTSD، تشویق به انتخاب سبک زندگی سالم، مانند ورزش منظم، تغذیه متعادل و خواب کافی، تشویق رفتار کمک جویانه، کاهش ننگ پیرامون سلامت روان و PTSD، آموزش افراد در مورد منابع موجود و گزینه‌های درمانی.
سخن پایانی
اختلال استرس پس از سانحه یا اختلال PTSD یک اختلال و بیماری روانی پیچیده است که می‌تواند تأثیر عمیقی بر افرادی داشته باشد که رویدادهای آسیب‌زا را تجربه کرده یا شاهد بوده‌اند. به همین منظور درک علائم، عوامل خطر و روش‌های درمانی موجود در ارائه حمایت و مراقبت مناسب از افراد مبتلا به این اختلال روانی بسیار مهم است. با ارتقاء آگاهی، کاهش انگ و ارائه حمایت دلسوزانه، می‌توان به بهبودی و درمان افراد مبتلا به اختلال PTSD کمک کرد. به یاد داشته باشید، استفاده از خدمات درمانی تخصصی و ایجاد یک فضای حمایتی قوی، گام‌های حیاتی برای بازیابی سلامت و رفاه روانی افراد مبتلا به این اختلال روانی هستند.