معرفی و آشنایی با شاخه‌های روانشناسی

روان‌شناسی چیست؟
روانشناسی رشته‌ای چندوجهی است و شاخه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد که هر کدام بر جنبه‌های مختلف رفتار، شناخت و فرآیندهای ذهنی انسان تمرکز می‌کنند. این شاخه‌های روانشناسی در طول زمان و با تکامل و گسترش این رشته پدید آمده‌اند. در این مقاله از کلینیک روشا قصد داریم به بررسی و سهم هر کدام از شاخه‌های اصلی علم روان‌شناسی، اهداف آن‌ها و روش‌هایی را که به کار برده می‌شوند، بپردازیم. 

آشنایی با شاخه‌های علم روانشناسی

همانطور که در تعریف روانشناسی چیست گفتیم که روانشناسی یک رشته متنوع با شاخه های متعدد است و در مجموع به درک ما از ذهن و رفتار انسان کمک شایانی می‌کند. هر کدام از شاخه‌های روانشناسی مطالعه در مورد رفتارهای انسان است که در ادامه به صورت کامل برخی از این شاخه ‌ها را بیان می‌کنیم.

روانشناسی بالینی 

روانشناسی بالینی یکی از شناخته شده‌ترین شاخه‌های روانشناسی است که به ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات روانی و مسائل روانی می‌پردازد. روانشناسان بالینی اغلب در محیط‌های درمانی کار می‌کنند و مداخلاتی را برای افرادی که پریشانی روانی را تجربه کرده‌اند را بررسی می‌کنند. آنها از رویکردهای درمانی مختلفی مانند درمان شناختی ـ رفتاری، درمان روان پویشی و دیگر درمان‌ها برای کمک به مراجعان برای بهبود رفاه روانی خود استفاده می‌کنند. 

روانشناسی شناختی

یکی از شاخه‌های روانشناسی، روانشناسی شناختی است که بر مطالعه فرآیندهای ذهنی از جمله ادراک، توجه، حافظه، زبان، حل مسئله و تصمیم گیری تمرکز دارد. روانشناسان شناختی بررسی می‌کنند که افراد چگونه اطلاعات را کسب، پردازش و ذخیره کرده‌اند. آنها از روش‌های تجربی، مانند مشاهدات رفتاری، و مدل‌سازی محاسباتی برای مطالعه پدیده‌های شناختی خود استفاده می‌کنند. 

روانشناسی رشد

روانشناسی رشد تغییراتی را که در رشد جسمی، شناختی، اجتماعی و عاطفی افراد در طول عمرشان رخ می‌دهد را بررسی می‌کنند. تعریف این نوع روانشناسی چیست؟ در این شاخه به بررسی چگونگی رشد، یادگیری و تغییر افراد از دوران نوزادی تا پیری پرداخته می‌شود. این روانشناسان جنبه‌های مختلفی از جمله مهارت‌های حرکتی، اکتساب زبان، استدلال اخلاقی، شکل‌گیری هویت و رشد عاطفی اجتماعی را مورد مطالعه قرار می‌دهند.

روانشناسی اجتماعی

یکی دیگر از شاخه‌های روانشناسی، روانشناسی اجتماعی است که افکار، احساسات و رفتار افراد تحت تأثیر تعاملات اجتماعی و حضور دیگران را مورد بررسی قرار می‌دهد. این شاخه موضوعاتی  مانند انطباق، اطاعت، نگرش‌ها، کلیشه‌ها، تعصب، پویایی در گروه، روابط بین فردی و نفوذ اجتماعی را دربر می‌گیرد. یافته‌های روانشناسی اجتماعی در زمینه‌هایی مانند بازاریابی، رفتار سازمانی و حل تعارضات کاربرد عملی دارد.

روانشناسی شخصیت

این نوع از روانشناسی چیست؟ روانشناسی شخصیت به دنبال درک تفاوت‌های فردی در الگوهای تفکر، احساس و رفتار است. ویژگی‌ها، صفات یک فرد را بررسی می‌کند. روانشناسان شخصیت زوایای مختلف شخصیت را مطالعه کرده و از تکنیک‌های ارزیابی مختلفی مانند فهرست‌های شخصیتی و آزمون‌های مرتبط برای اندازه‌گیری و توصیف ویژگی‌های شخصیتی استفاده می‌کنند. آنها بررسی می‌کنند که چگونه شخصیت بر رفتار، روابط بین فردی تأثیر می‌گذارد.

روانشناسی صنعتی ـ سازمانی

این شاخه روانشناسی اصول روانشناختی و تحقیقات را در محل کار بررسی می‌کند و بر موضوعاتی مانند انتخاب کارکنان، انگیزه، رضایت شغلی، رهبری، رفتار سازمانی و طراحی محیط‌های کاری تمرکز دارد. این روانشناسان از روش‌هایی مانند نظرسنجی، مصاحبه و مشاهدات برای ارزیابی و بهبود عملکرد سازمانی، رفاه کارکنان و عملکرد شغلی استفاده می‌کنند. این روانشناسان با سازمان‌های دولتی و سایر سازمان‌ها برای افزایش بهره‌وری، رضایت کارکنان و اثربخشی سازمانی می‌توانند همکاری کنند.

روانشناسی تربیتی

روانشناسی تربیتی به بررسی چگونگی یادگیری و رشد افراد در محیط‌های آموزشی می‌پردازد. موضوعاتی مانند نظریه‌های یادگیری، انگیزه، روش‌های آموزشی، ارزشیابی و عوامل روانشناختی موثر بر پیشرفت تحصیلی را بررسی می‌کند. روانشناسان تربیتی تحقیقاتی را انجام می‌دهند و به مربیان، سیاست‌گذاران و والدین برای بهبود شیوه‌های تدریس، طراحی برنامه درسی و مداخلات آموزشی ارائه می‌شود. آن‌ها به دنبال بهینه‌سازی محیط‌های یادگیری و ترویج استراتژی‌های یادگیری موثر برای فراگیران در تمام سنین هستند.

روانشناسی سلامت

روانشناسی سلامت یکی دیگر از شاخه‌های روانشناسی است که بر عوامل روانشناختی مرتبط با سلامت، بیماری و مراقبت‌های بهداشتی تمرکز دارد. این شاخه از روانشناسی چگونگی رفتار، شناخت و احساسات بر سلامت جسمانی و رفاه را مورد مطالعه قرار می‌دهند. روانشناسان سلامت موضوعاتی مانند استرس، ارتقای سلامت، تأثیر عوامل روانشناختی بر توسعه و مدیریت بیماری‌ها و نقش تعاملات بیمار را بررسی می‌کنند. آنها مداخلاتی را برای ترویج رفتارهای سالم، بهبود پایبندی به درمان‌های پزشکی و افزایش کیفیت کلی مراقبت‌های بهداشتی را توسعه می‌دهند.

روانشناسی تجربی

روانشناسی تجربی شامل انجام آزمایش‌های تحقیقاتی برای بررسی جنبه‌های مختلف رفتار و فرآیندهای ذهنی انسان است. این شامل طیف گسترده‌ای از موضوعات از جمله ادراک، توجه، حافظه، یادگیری، زبان، انگیزه و احساسات است. روانشناسان تجربی از روش‌های علمی دقیق برای آزمایش فرضیه‌ها و جمع‌آوری شواهد تجربی استفاده می‌کنند. این روانشناسان محیط کارشان در محیط‌های دانشگاهی، مؤسسات تحقیقاتی یا سازمان‌های خصوصی است و به درک درست از اصول اساسی روان‌شناختی کمک می‌کنند.

روانشناسی میان فرهنگی

روانشناسی بین فرهنگی تأثیر فرهنگ را بر رفتار، شناخت و فرآیندهای ذهنی انسان بررسی می‌کند. این شاخه از روانشناسی بر چگونگی درک عوامل فرهنگی، نگرش‌ها، ارزش‌ها و رفتارهای اجتماعی افراد را شکل می‌دهند. این شاخه از روانشناسی مطالعات تطبیقی بین فرهنگ‌های مختلف انجام می‌دهند تا جنبه‌های جهانی و فرهنگی خاص روانشناسی انسان را شناسایی می‌کنند. هدف آن‌ها ارتقای حساسیت و درک فرهنگی در محیط‌های مختلف مانند آموزش، مراقبت‌های بهداشتی و تجارت بین‌المللی است.

کلام آخر

در انتها باید بگوییم که این شاخه‌های روانشناسی به هم پیوسته‌ هستند و اغلب برای به دست آوردن درک جامعی از رفتار و فرآیندهای ذهنی انسان با یکدیگر کمک می‌کنند. توجه به این نکته مهم است که این شاخه‌ها همه موارد را در بر نمی‌گیرد، زیرا روانشناسی حوزه‌های تخصصی و زمینه‌های بین رشته‌ای زیادی را در بر می‌گیرد. علاوه بر این، شاخه‌ها و زیرشاخه‌های جدید همچنان با تکامل این رشته و سازگاری با چالش‌ها و پیشرفت‌های جدید در روش‌شناسی و فناوری تحقیق ادامه می‌یابد.