همانطور که مطلع هستید علم روانشناسی یکی از علومی است که به طور مستقیم با شخصیت افراد در ارتباط است و اختلالات مربوط به رفتار و شخصیت را شناسایی کرده و نسبت به درمان آن‌ها اقدام می‌کند. اما شخصیت چیست؟ در پاسخ به این سوال تعاریف متعددی از افراد مختلف دریافت خواهید کرد اما به ندرت کسی بتواند تعریف علمی از آن ارائه کند. شخصیت جنبه‌ای از هر فرد است که منحصر به او بوده و بر تمام جنبه‌های زندگی از روابط تا شیوه‌های زندگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. یکی از مهم‌ترین شاخه‌ها و گرایش‌های روانشناسی که از محبوبیت زیادی برخوردار است روانشاسی شخصیت نام دارد که بر نحوه رشد شخصیت و تأثیر ان بر تفکر و رفتار تمرکز دارد.
شخصیت چیست؟
پیش از آشنایی با روانشناسی شخصیت و جنبه‌های مختلف آن، ابتدا تعریفی از شخصیت ارائه خواهیم کرد. شخصیت در واقع الگوهای مشخصی از افکار، احساسات و رفتارهای مختلف هستند که هر یک از انسان‌ها را منحصر به فرد می‌کند. به طور کلی تعریف دقیق و توافق شده‌ای از شخصیت وجود ندارد و معمولا به عنوان پدیده‌ای در نظر گرفته می‌شود که ناشی از درون افراد بوده و معمولا در طول زندگی هر فرد ثابت می‌ماند. در واقع شخصیت تمام افکار، الگوهای رفتاری و نگرش‌های اجتماعی را شامل می‌شود که می‌توانند بر نحوه مشاهده ما و آنچه که در مورد سایر افراد و دنیای اطراف خود باور داریم تآثیر داشته باشد.
به همین دلیل شخصیت شناسی یا درک شخصیت افراد مختلف به روانشناسان این امکان را می‌دهد که بتوانند رفتار افراد را در موقعیت‌های خاص پیش‌بینی کرده و اولویت‌های آن‌ها را در شرایط مختلف درک کنند. روانشناسان برای درک شخصیت افراد مختلف از نظریه‌های شخصیت استفاده می‌کنند که در ادامه به بررسی این نظریه‌های مهم در علم روانشناسی می‌پردازیم.
مهم‌ترین نظریه‌های روانشناسی شخصیت یا شخصیت شناسی
تئوری‌ها و نظریه‌های مختلفی در خصوص روانشناسی شخصیت و تعیین جنبه‌های مختلف شخصیت وجود دارد. برخی از این تئوری‌ها بر روی چگونگی رشد شخصیت متمرکز شده‌اند و برخی دیگر تمرکز خود را به درک تفاوت‌های فردی در شخصیت معطوف کرده‌اند. تئوری‌هایی که بر روی ویژگی‌های شخصیتی تمرکز دارند، معتقدند که خصوصیات و ویژگی‌های گسترده‌ای شخصیت یک فرد را تشکیل می‌دهند. در طول سال‌های متمادی تئوری‌های مختلفی ارائه شده است تا ویژگی‌ها و مولفه‌ای اصلی شخصیت را تعیین کنند.
گوردون آلپورت یکی از اولین روانشناسانی است که توانست شخصیت را از منظر ویژگی‌های فردی توصسف کند. این روانشناس بر اساس دیدگاه شخصی خود گفت که انواع مختلفی از صفات در افراد وجود دارد. برخی از این صفات مشترک بوده به طوری که در بسیاری از افراد در یک فرهنگ خاص مشاهده می‌شوند. اما یک سری از صفات اصلی هستند که شکل دهنده شخصیت یک فرد خواهند بود.
برخی از صفات نیز در دسته صفات ذاتی قرار می‌گیرند که این صفات به حدی غالب هستند که معمولا اشخاص مختلف بر اساس همین صفات و خصوصیات در نظر دیگران شناخته می‌شوند. به عنوان مثال خیرخواهی یکی از صفات ذاتی مادر ترزا بود که تقریبا همه افراد او را با همین صفت می‌شناسند به طوری که تقریبا نام او با خیرخواهی و کمک به افراد مترادف شده است.
آلپورت یکی دیگر از محققان حوزه روانشناسی شخصیت است که معتقد بود 4000 صفت فردی مختلف وجود دارد در حالی که ریموند کاتل این نظریه را رد کرده و تعداد صفات فردی را 16 مورد عنوان کرده بود. بعدها روانشناسی به نام هانس آیسنک نظریه هر دو نفر را رد کرد و عنوان کرد که برونگرایی، روان‌رنجوری و روان‌پریشی تنها صفات فردی هستند که در افراد مختلف وجود دارند.
نظریه 5 بزرگ یکی از محبوب‌ترین و مورد قبول‌ترین نظریه‌ها در روانشناسی شخصیت محسوب می‌شود که عنوان می‌کند شخصیت هر فرد از 5 بعد گسترده ساخته می‌شود. این 5 بعد شامل برونگرایی، تطابق‌پذیری، وظیفه‌شناسی، روان رنجوری و گشودگی (نسبت به پذیرش تجربه) هستند. بر اساس این نظریه معم هر صفت به عنوان یک طیف گسترده در نظر گرفته می‌شود که شخصیت هر فرد نسبت به هرکدام از صفت‌ها در جایی از طیف قرار می‌گیرد. به عنوان مثال ممکن است فردی از نظر صفات گشودگی و روان رنجوری در میانه طیف قرار داشته باشد اما از نظر برونگرایی، وظیفه‌شناسی و تطابق‌پذیری در موقعیت‌های بالای طیف قرار داشته باشد.
نحوه آزمایش و ارزیابی شخصیت چگونه است؟
در روانشناسی شخصیت به منظور ارزیابی و آزمایش دقیق شخصیت افراد از تست‌ها، روش‌های ارزیابی و پرسشنامه‌های مختلفی استفاده می‌شود که توسط روانشناسان تدوین شده است. بسیاری از این تست‌ها را می‌توان به صورت گسترده در موقعیت‌های مختلفی مورد استفاده قرار داد. یکی از تست‌های مشهور شخصیت شناسی MBTI (Myers-Briggs Type Indicator) نام دارد که برای ارزایب و غربالگری افراد پیش از استخدام مورد استفاده قرار می‌گیرد. تست‌ها و روش‌های ارزیابی دیگری نیز وجود دارد که به افراد کمک می‌کنند تا بتوانند جنبه‌های مختلفی از شخصیت خود را بشناسند یا به تشخیص اختلالات شخصیتی در آن‌ها کمک کند.
امروزه در دنیای وسیع اینترنت و در سایت‌های مختلف با انواع مختلفی از تست‌های شخصیت روبرو می‌شویم که به صورت آنلاین توسط برخی سایت‌ها انجام می‌شوند. بسیاری از این تست‌ها و سایت‌ها ادعا می‌کنند که از طریق روانشناسی شخصیت خود واقعی شما را نشان می‌دهند در حالی که بیشتر این تست‌ها برای سرگرمی هستند و هیچ مبنای علمی ندارند. تست‌های شخصیت شناسی باید توسط پرسشنامه‌ها و ابزارهای استاندارد و بنا به تشخیص روانشناس شرایط مشخص انجام شود تا بتوان به نتایج بدست آمده از آن استناد کدره و با جنبه‌های مختلف شخصیتی افراد آشنا شده یا اختلالات شخصیتی که به آن مبتلا شده‌اند را تشخیص داد.