یکی از اختلالات روانی که بدون شک بسیاری از افراد نام آن را شنیده‌اند، اختلال دوقطبی است. قطعا بسیاری از افراد با شنیدن نام این اختلال، اولین تصوری که نسبت به فرد مبتلا به این بیماری پیدا می‌کنند این است که این فرد دارای گرایش‌های روحی متفاوتی است. یعنی این فرد به دلیل این گرایش‌های متفاوت روحی از دو وضعیت روانی متضاد یکدیگر برخوردار است. اگر شما هم جزو این دسته افراد هستید باید گفت که تا حدودی درست حدس زده‌اید. اما برای ارائه تعریف دقیق‌تر از یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی با ادامه این مقاله همراه باشید تا با انواع و علائم اختلال دوقطبی در افراد مبتلا به این بیماری آشنا شویم.
اختلال دوقطبی چیست؟
بدون شک بسیاری از افراد این حالت را تجربه کرده‌اند که برای مدتی غمگین و برای مدتی شاد باشند بدون آن که علت آن را بدانند. قطعا زندگی برای افراد مختلف دارای فراز و نشیب‌های زیادی است که باعث می‌شود در برهه‌های زمانی مختلف افراد احساسات متفاوتی را تجربه کنند. اما ممکن است این فراز و نشیب‌های زندگی برای برخی از افراد شدیدتر و در مواردی خطرناک‌تر باشد.
اختلال دوقطبی یکی از شایع‌ترین اختلالات در دنیا به حساب می‌آید که در دسته بیماری‌های روانی و خلقی جای می‌گیرد. این اختلال در اکثر موارد در اواخر دوره نوجوانی یا اوایل دوره بزرگسالی در افراد بروز پیدا می‌کند؛ اما به این معنی نیست که افراد مسن یا کودکان به این اختلال مبتلا نمی‌شوند. این اختلال انواع مختلفی دارد که از مهم‌ترین انواع اختلال دوقطبی می‌توان به اختلال نوع اول و دوم اشاره کرد که در موارد شدید می‌تواند منجر به بستری شدن بیمار شود.
اختلال دوقطبی یا Bipolar Disorder یکی از شایع‌ترین بیماری‌های روان در دنیا محسوب می‌شود که با نام افسردگی-شیدایی (Manic Depression) نیز شناخته می‌شود. افرادی که به این اختلال مبتلا می‌شوند، فراز و فرودهای شدیدی را بین دو حالت افسردگی و شیدایی در خلق و خوی تجربه می‌کنند. این حالات می‌تواند برای ساعت‌ها یا ماه‌ها در فرد مبتلا وجود داشته باشد.
حالات مختلف فرد مبتلا به اختلال دوقطبی
همانطور که اشاره شد، افرادی که به اختلال دوقطبی مبتلا می‌شوند، حالات متضاد و مختلفی را تجربه می‌کنند. این حالات در افراد مبتلا در دو دسته حالات شیدایی (مانیا) و افسردگی دسته‌بندی می‌شود. این دو حالت به صورت متناوب در فرد مبتلا در تکرار هستند.
- حالت مانیا یا شیدایی حالتی است که انرژی، نشاط و شادابی در فرد بسیار بالا است.
- حالت افسردگی به حالتی گفته می‌شود که منفی‌گرایی و بدبینی بر فرد چیره می‌شود.
اختلال دوقطبی تأثیرات زیادی بر روی جسم و روان افراد مبتلا می‌گذارد و حتی ممکن است باعث خارج شدن زندگی فرد از حالت عادی شود. به همین دلیل آگاهی در خصوص نشانه‌ها و علائم اختلال دوقطبی در کنترل و بهبود آن بسیار مؤثر خواهد بود.
علل ابتلا به اختلال دوقطبی چیست؟
از جمله مهم‌ترین عواملی که می‌توانند باعث بروز اختلال دوقطبی در افراد شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عوامل ژنتیکی
- عوامل محیطی
- وضعیت هورمون‌ها در بدن افراد
- میزان استرس در افراد
- مصرف بیش از حد مواد مخدر و نوشیدنی‌های الکلی
- برخی بیماری‌های مغزی
انواع اختلال دوقطبی چیست؟
تا کنون 4 نوع مختلف از اختلال دوقطبی توسط پژوهشگران و پزشکان شناسایی شده است که در ادامه با خصوصیات هر یک از انواع اختلال دوقطبی آشنا می‌شویم.
- اختلال دوقطبی نوع 1: نوعی از اختلال است که در آن شخص مبتلا حتما یک دوره از مانیا (شیدایی) را پشت سر می‌گذارد. در ادامه ممکن است فرد حالت افسردگی را تجربه کند یا نکند.
- اختلال دوقطبی نوع 2: در این نوع از اختلال دوقطبی فرد دوره‌های شدیدی از افسردگی را تجربه می‌کند که بیشتر در زنان مشاهده می‌شود. اگر در این نوع دوره مانیا نیز بروز پیدا کند شدن کمتری دارد که به آن هایپومانیا (Hypomania) گفته می‌شود.
- اختلال دوقطبی ادواری: نشانه‌های این نوع بیشتر شبیه به نوع 2 است. در این نوع هر دو حالت مانیا و افسردگی وجود دارد با این تفاوت که شدت آن‌ها کمتر است اما مدت طولانی در فرد مبتلا دیده می‌شود. در صورتی که این علائم ادامه‌دار شده و درمان نشوند احتمال ابتلای فرد به اختلال دوقطبی نوع 1 یا 2 افزایش پیدا می‌کند.
- اختلال دوقطبی پیش‌رونده (تناوب سریع): افرادی که به این نوع از اختلال مبتلا می‌شوند در طول سال بیش از 4 مرتبه با نوسانات روحی و خلقی روبرو می‌شوند که نی‌تواند با هر یک از اختلال‌های نوع 1 و 2 همراه شود.
آشنایی با علائم اختلال دوقطبی
همانطور که اشاره شد افرادی که به اختلال دوقطبی مبتلا می‌شوند در دوره‌های مختلف حالات متفاوتی را بروز می‌دهند که این شرایط برای همه افراد یکسان نبوده و ممکن است در طول هر دوره حالات روحی و خلقی افراد با یکدیگر تفاوت داشته باشد. از جمله مهم‌ترین علائمی اختلال دوقطبی که در دوره مانیا ممکن است مشاهده شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برخورداری از اعتماد به نفس بالا
- داشتن احساس خوشی و نشاط فراوان
- افزایش قابل توجه فعالیت فیزیکی
- تند تند حرف زدن
- افزایش قابل توجه میزان انرژی در بدن
- افزایش قابل ملاحظه میل و انرژی جنسی
- احساس پریشانی
- اختلال در خوابیدن
اما در دوره افسردگی افراد مبتلا به اختلال دوقطبی علائم متفاوتی از خود بروز می‌دهند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس شدید غمگین بودن
- احساس ناامیدی بسیار زیاد
- افزایش میزان استرس و اضطراب
- افزایش میل به خودکشی
- احساس خستگی بیش از حد
- احساس درد در بدن بدون وجود درد حقیقی
- کاهش چشمگیر میزان بهره‌وری
- عدم تمرکز بر روی کارها و موضوعات مختلف
- بی‌میلی در انجام کارها روزانه
- بدخوابی
- بی‌میلی به غذا یا پراشتهایی
جمع‌بندی
اختلال دوقطبی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی در دنیا به حساب می‌آید که افراد زیادی را درگیر کرده است. این اختلال حالتی را در فرد به وجود می‌آورد که دو حالت متضاد و متفاوت را در طول دوره‌های مختلف بسته به نوع و شدت اختلال تجربه می‌کند. معمولا افراد مبتلا به این اختلال دو حالت شیدایی (مانیا) و افسردگی را در دوره‌های مختلف تجربه می‌کنند که دو حالت روحی و خلقی کاملا متضاد محسوب می‌شوند. آگاهی نسبت به انواع و علائم اختلال دوقطبی در نحوه برخورد و مدیریت افراد مبتلا به این اختلال نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.